قاشق به‌دست دنبال كودك بازيگوش
قاشق به‌دست دنبال كودك بازيگوش كودكان براي رشد ذهني و جسمي بهتر بايد به لحاظ تغذيه‌اي از دو تا پنج سالگي مورد توجه قرار گيرند، زيرا بي‌توجهي به تغذيه آنها باعث اختلالاتي در رشد آنان خواهد شد، اختلالاتي كه رشد و توانمندي‌هاي ذهني‌شان را نيز تحت تأثير و مخاطره قرار مي‌دهد. بازيگوشي پسران در اين سنين و علاقه كودكان به مصرف فستفودها، هله‌هوله‌ها و غذا‌هاي آماده و گرفتاري والدين باعث شده است، كودكان در سنين قبل از پيش دبستان به لحاظ تغذيه‌اي دچار مشكل شوند. دكتر ابوالحسن مصاحب، فوق تخصص تغذيه كودكان، نكاتي را براي رشد مناسب كودكان گوشزد كرده است.
اختلال در رشد كودكان از چه زماني بايد مورد توجه والدين قرار گيرد؟
اختلالات رشد بايد از آغاز تولد مورد توجه باشد. سال اول تولد كودك بالاترين ميزان رشد را در طول عمر خود دارد. براي مثال دور سر كودك در سال اول عمر او بطور متوسط 12 سانتيمتر اضافه مي‌شود و 90 درصد از رشد دور سر او در سال اول تكميل مي‌شود ولي 10 درصد رشد باقيمانده تا آخر عمر او تكميل مي‌شود.
در طول سال اول عمر كودك است كه او سه برابر زمان تولد خود وزن مي‌گيرد. از ابتداي سال دوم تا سال پنجم رشد كودك كندتر مي‌شود، ولي هنوز هم سير مناسبي دارد. يعني در طول سال اول وزن كودك سه برابر مي‌شود و در پنج سالگي وزن او پنج برابر خواهد شد و در 10 سالگي هم وزن او 10 برابر خواهد شد. تمام اين معيار‌ها بيانگر اهميت رشد كودك است و اين‌كه بايد به اختلالات رشدي كودك در دو تا پنج سالگي توجه كرد.
چه عواملي باعث كمتر شدن رشد كودك مي‌شود؟
تغذيه نامناسب، باور‌هاي غلط و مواد غذايي نامناسب باعث اختلال در رشد كودك مي‌شود.
نخستين قدم براي اين‌كه از اين اختلالات جلوگيري شود، چيست؟
كودك بايد حداقل شش ماه از شير مادر تغذيه شود، زيرا شير مادر مزاياي زيادي دارد و پس از آن نيز بايد تغذيه تكميلي درستي براي كودك در نظر گرفت و در يك تا پنج سالگي به تغذيه كودك اهميت زيادي داد. بطور كلي بايد گفت بچه‌ها در طول دو تا پنج سالگي بايد حداقل 90 درصد وزن معمولي خود را به‌دست آورده باشند.
براي مثال اگر بطور متوسط وزن كودك بايد به 10 كيلو رسيده باشد، اگر 9 كيلو باشد، اشكالي ندارد، ولي اگر وزن كودك هفت يا هشت كيلو بود، به سوءتغذيه درجه يك مبتلا شده و سوءتغذيه براساس شدت آن تا سه درجه هم خواهد بود.
چه غذاهايي باعث سوءتغذيه مي‌شود؟
فستفودها، بيسكويت‌ها، تي‌تاپ و... كه كودكان را سير مي‌كند. خيلي از خانواده‌ها به كودكان چيپس و پفك مي‌دهند و در اين مواقع كودك نمي‌تواند درست غذا بخورد يا اين‌كه غذايي كه به كودك داده مي‌شود از كيفيت پائين برخوردار است.
دوره دو تا پنج سالگي كودك از نظر شخصي، وزني، رفتاري، استخوان‌بندي، رواني و جسمي تكامل پيدا مي‌كند و تغذيه او در اين دوران مهم است.
در اين دوران اكثر بچه‌ها اشتهايشان كم مي‌شود، با اين مسئله بايد چه كرد؟
بچه‌ها از يكسال به بعد بخصوص از دو تا پنج سالگي بطور مشخص كاهش اشتها دارند و بطور محسوسي اشتهايشان كم مي‌شود. اصرار خانواده باعث مي‌شود كودك كمتر غذا بخورد و بيشتر دچار مشكل سوء تغذيه شود. در بعضي از مواقع نيز كودك تسليم خانواده شده و آنقدر مي‌خورد كه چاق مي‌شود. خانواده بايد بداند كه كاهش اشتها، كم شدن وزن و... در يكسالگي به بعد سيري طبيعي دارد. كودك در ماه‌هاي اول تولد روزي 30 گرم و در پنج سالگي تنها روزي شش گرم بر وزن او اضافه مي‌شود.
برنامه غذايي مناسب براي كودكان در اين زمان بايد چگونه تعريف شود؟
فست فودها، غذا‌هاي آماده و سرخ شدني‌ها، تنقلات و... نبايد جايگزين غذا شوند، كودك بايد در دو وعده از گوشت و پروتئين استفاده كند. مقدار پروتئين لازم بر حسب وزن كودك متفاوت است، ولي 100 تا 200 گرم مواد گوشتي براي رشد او كافي است كه سه تكه كوچك براي وعده ناهار و سه كوفته قلقلي براي شام حداقل لازم است. غير از گوشت بايد از تخم‌مرغ به صورت مرتب استفاده كرد. لبنيات نيز ماده غذايي مهمي است كه مصرف آن بايد مورد توجه قرار داشته باشد و اگر كودك چاق است بايد از لبنيات كم‌چرب استفاده كرد. مصرف ميوه، سالاد و سبزي هم مهم است. به كودكان كم‌غذا و بد غذا بايد از انواع مغزها داده شود.
چه نوع مغزهايي در اولويت قرار دارند؟
گردو، فندق، پسته و بادام مهم هستند بايد آنها را به صورت پودر به شير و عسل اضافه كرد، ولي بادام‌زميني و بادام كوهي بايد كمتر مورد استفاده قرار گيرد. خرما، كشمش، شير و عسل حاوي پروتئين خوب و سالم هستند.
براي كودكان تا قبل از دوره پيش‌دبستان مصرف چه مقدار لبنيات ضرورت دارد؟
شير بايد حداقل يك ليوان پر (250سي‌سي) باشد، ولي اگر ميزان آن به دو ليوان برسد، خيلي بهتر است. مصرف يك كاسه كوچك ماست، خامه، كره، سرشير هم خوب است، ولي تا زمان دوسالگي بايد پنير مصرف نشود، زيرا در پنير تيرانون وجود دارد كه روي هوش و ذهن و سلول‌هاي مغزي تأثير دارد، ولي بعد از دوسالگي كه مغز بيشترين رشد خود را پيدا كرده است مي‌توان پنير مصرف كرد.
آبميوههاي آماده كه والدين براي كودكان تهيه مي‌كنند، مناسب هستند و نيازهاي او را برآورده مي‌كنند؟
مصرف آب ميوه‌هاي آماده براي كودكان به هيچ عنوان پيشنهاد نمي‌شود. آبميوههاي خانگي اگرچه بخشي از ويتامين‌ها را پس از مدتي از دست مي‌دهند، ولي خيلي بهتر از آبميوههاي آماده هستند.
اختلالات رشدي در دختران بيشتر است يا در پسران؟
اختلالات رشدي از نظر فيزيكي و جسمي در پسران در سنين پائين‌تر بيشتر ديده مي‌شود ولي در سنين بالاتر اين اختلالات در دختران بيشتر است. علتش هم اين است كه پسربچه‌ها در غذاخوردن بازيگوش‌تر هستند.
بچه‌هايي كه مهدكودك مي‌روند تا چه اندازه‌اي موادلازم و موردنياز بدنشان تأمين مي‌شود؟
والدين اگر ناچار هستند كودك را به مهدكودك بفرستند، در اين مواقع نيز بايد كمبودهاي تغذيه‌اي را در خانه جبران كنند. زماني كه كودك در خانه است بايد غذاي سالم به بدنش رسانيده شود. موادغذايي كه همراه كودك مي‌شود بهتر است شامل خرما، كشمش، مغزها، ساندويچ خانگي و لقمه‌هاي خانگي باشد. در خانه نيز بايد به تغذيه او بيشتر توجه شود.
نياز واقعي كودك در مصرف ميوه چقدر است؟
ميوه‌ها بهتر از آبميوه هستند. براساس فصل مصرف يك عدد سيب، پرتقال و... در دو وعده براي كودك ضرورت دارد.
مصرف لبنيات را در چه زماني از روز توصيه مي‌كنيد؟
بهتر است مصرف شير و ماست با غذا نباشد چون ميزان جذب كلسيم آن كم مي‌شود و بهتر است با يكي، دو ساعت فاصله از غذا باشد.
كم‌خوني چقدر در ميان كودكان اين سنين ديده مي‌شود؟
كم‌خوني در ميان كودكان ما نسبتاً زياد ديده مي‌شود. به‌رغم مصرف قطره آهن درصد كمي‌خوني در ميان كودكان دو تا پنج سال زياد است علتش هم مصرف نكردن صحيح موادغذايي و زمان نامناسب مصرف آهن است. آهن را بايد يكساعت قبل از غذا و دوساعت بعد از غذا به كودكان داد و مصرف آن نبايد همزمان با لبنيات و غذا باشد و بهتر است آهن را با آبميوههاي حاوي ويتامين مشابه به كودك داد.
مصرف مكمل‌ها در اين زمان چقدر ضرورت دارد؟
اصولاً مصرف قطره ويتامين از 15روزگي تا دو سالگي توصيه مي‌شود و قطره آهن را از پنج ماهگي تا دو سالگي تجويز مي‌كنند. از دوسال تا پنج سالگي اگر كودك به ميزان كافي غذا مصرف كند و وزن‌گيري‌اش مناسب باشد، نيازي به استفاده از مكمل‌ها ندارد. كودكان بايد يك ساعت در روز را در آفتاب قرار گيرند تا ويتامين «دي» مورد نياز بدنشان تأمين شود. كمبود روي نيز در ميان كودكان ايراني ديده مي‌شود و به همين علت از شش‌ماهگي مصرف آن توصيه مي‌شود.
